Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca, znane również jako arytmie nadkomorowe, stanowią grupę schorzeń charakteryzujących się nieprawidłowym rytmem serca, którego źródło tkwi w przedsionkach lub węźle przedsionkowo-komorowym. Są to jedne z najczęściej występujących arytmii, dotykające zarówno osoby młode, jak i starsze, wpływając na jakość życia i potencjalnie prowadząc do poważniejszych powikłań. Zrozumienie ich przyczyn, objawów i metod leczenia jest kluczowe dla skutecznego zarządzania tym stanem.
Czym są nadkomorowe zaburzenia rytmu?
Serce posiada własny, wewnętrzny system elektryczny, który generuje impulsy i kontroluje jego rytmiczne skurcze. Impulsy te powstają w węźle zatokowo-przedsionkowym, uznawanym za naturalny rozrusznik serca, a następnie rozchodzą się przez przedsionki, węzeł przedsionkowo-komorowy, wiązkę Hisa, a w końcu do komór serca. Nadkomorowe zaburzenia rytmu wynikają z zakłóceń w tym precyzyjnym mechanizmie, gdzie nieprawidłowe impulsy elektryczne powstają powyżej komór serca. Mogą one prowadzić do zbyt szybkiego (tachykardia), zbyt wolnego (bradykardia) lub nieregularnego bicia serca. Arytmie nadkomorowe mogą być przemijające lub utrwalone, a ich charakter i nasilenie są bardzo zróżnicowane.
Rodzaje i przyczyny nadkomorowych zaburzeń rytmu
Istnieje wiele rodzajów nadkomorowych zaburzeń rytmu, z których najczęstsze to:
- Częstoskurcz nadkomorowy (supraventricular tachycardia – SVT): Charakteryzuje się nagłym przyspieszeniem akcji serca, często przekraczającym 150 uderzeń na minutę. Może być spowodowany istnieniem dodatkowych dróg przewodzenia w sercu (np. zespół preekscytacji, jak zespół Wolffa-Parkinsona-White’a) lub powtarzającymi się pętlami pobudzenia w obrębie węzła przedsionkowo-komorowego.
- Częstoskurcz przedsionkowy: Pojedyncze, szybkie pobudzenia powstające w innych obszarach przedsionków niż węzeł zatokowo-przedsionkowy.
- Migotanie przedsionków (atrial fibrillation – AF): Najczęstsza arytmia serca, w której przedsionki serca kurczą się chaotycznie i nieskoordynowanie z komorami, co prowadzi do nieregularnego i często szybkiego bicia serca.
- Trzepotanie przedsionków (atrial flutter): Podobne do migotania przedsionków, ale charakteryzuje się bardziej regularnym, choć wciąż przyspieszonym rytmem przedsionków.
Przyczyny zaburzeń rytmu nadkomorowych są wielorakie. Mogą obejmować: choroby serca (choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, wady zastawek serca, kardiomiopatie), nadczynność tarczycy, nadciśnienie tętnicze, choroby płuc (POChP), zaburzenia elektrolitowe, spożycie alkoholu, kofeiny, niektórych leków (w tym preparatów ziołowych) oraz stres. W niektórych przypadkach przyczyna pozostaje nieznana (idiopatyczne arytmie nadkomorowe).
Objawy i diagnostyka
Objawy nadkomorowych zaburzeń rytmu mogą być subtelne lub bardzo nasilone, a u niektórych osób arytmia przebiega bezobjawowo. Najczęściej zgłaszane symptomy to:
- Kołatanie serca: Subiektywne odczucie szybkiego, nieregularnego lub mocnego bicia serca.
- Duszność: Problemy z oddychaniem, szczególnie podczas wysiłku.
- Ból w klatce piersiowej: Często opisywany jako ucisk lub pieczenie.
- Zawroty głowy, omdlenia lub stany przedomdleniowe: Wynikające z niedostatecznego dopływu krwi do mózgu.
- Zmęczenie i osłabienie: Ogólne pogorszenie samopoczucia.
Diagnostyka zaburzeń rytmu serca nadkomorowych opiera się przede wszystkim na badaniu EKG (elektrokardiogram), które rejestruje aktywność elektryczną serca. W przypadku epizodycznych arytmii pomocne może być holter EKG (24-godzinne lub dłuższe monitorowanie EKG) lub rejestrator zdarzeń. W celu oceny struktury serca i wykrycia ewentualnych chorób podstawowych wykonuje się echokardiografię (echo serca). Czasami konieczne są bardziej zaawansowane badania, takie jak elektrofizjologia serca.
Leczenie i postępowanie
Leczenie nadkomorowych zaburzeń rytmu zależy od rodzaju arytmii, jej przyczyn, nasilenia objawów oraz obecności innych chorób. Celem terapii jest przywrócenie i utrzymanie prawidłowego rytmu serca, kontrola częstości akcji serca oraz zapobieganie powikłaniom, takim jak udar mózgu.
Metody leczenia obejmują:
- Farmakoterapię: Stosowanie leków antyarytmicznych w celu stabilizacji rytmu serca lub kontroli jego częstości.
- Kardiowersja elektryczna: Zabieg polegający na podaniu kontrolowanego impulsu elektrycznego, który ma na celu przywrócenie prawidłowego rytmu serca, często wykonywany w przypadku migotania lub trzepotania przedsionków.
- Ablacja podłoża arytmii: Procedura inwazyjna, w której za pomocą cewnika emitującego fale radiowe lub krioterapię niszczy się obszary serca odpowiedzialne za generowanie nieprawidłowych impulsów. Jest to bardzo skuteczna metoda leczenia wielu nadkomorowych zaburzeń rytmu, zwłaszcza tych nawracających.
- Zmiany w stylu życia: Unikanie czynników wywołujących arytmie, takich jak nadmierne spożycie alkoholu, kofeiny, palenie papierosów, a także dbanie o zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną i redukcję stresu.
W przypadku migotania przedsionków, oprócz kontroli rytmu i częstości, kluczowe jest leczenie przeciwkrzepliwe, mające na celu zapobieganie tworzeniu się zakrzepów i udarom mózgu. Decyzja o sposobie leczenia zawsze powinna być podejmowana przez lekarza kardiologa po dokładnej ocenie stanu pacjenta.
